ABD’de Demokrat Parti ve Cumhuriyetçi Parti içindeki bazı isimler, eski Başkan Donald Trump yönetiminin Ukrayna ile Rusya arasında ateşkes sağlamak amacıyla hazırladığı 28 maddelik barış planına sert eleştiriler yöneltti. Taslağın içeriği, özellikle Ukrayna'nın toprak bütünlüğü ve askeri egemenliği açısından ciddi endişeler barındırıyor.
Senatör Mark Warner, plana karşı en net tavır koyan isimlerden biri oldu. Warner, Fox News Sunday programında yaptığı açıklamada, barış planını "tarihi ölçekte kötü bir anlaşma" olarak tanımladı ve "İkinci Dünya Savaşı öncesinde Neville Chamberlain’in Hitler’e verdiği tavizlere" benzetti.
Planın içeriği: Donbas'tan çekilme ve askeri sınırlamalar
Axios’un aktardığı ve Politico tarafından da doğrulanan taslağa göre, plan Ukrayna’nın Donbas bölgesinden çekilmesini, askeri kapasitesini sınırlamasını ve belirli savunma mekanizmalarının uluslararası gözetim altında denetim altına alınmasını öngörüyor. Bu şartların, Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskyy tarafından hem kendi kabinesine hem de kamuoyuna kabul ettirilmesinin zor olacağı ifade ediliyor.
Plan, aynı zamanda güvenlik garantilerinin yeniden yapılandırılması ve NATO üyeliği beklentilerinin askıya alınmasını da içeriyor. Bu bağlamda, Ukrayna’nın Batı ile olan stratejik ortaklık vizyonunun zayıflatılabileceği endişesi öne çıkıyor.
Senatör Warner: Putin’i ödüllendiren bir barış istemiyoruz
Demokrat Parti’nin kıdemli isimlerinden olan Warner, “Barış önemli, evet. Ama Vladimir Putin’i ödüllendiren bir barış istemiyoruz” dedi. Warner, planın başlangıç aşamasında yalnızca Rusya'nın perspektifinden şekillendirildiğini, Ukrayna'nın katkısına dair yapılan açıklamaların ise tutarsız olduğunu belirtti.
Warner’ın açıklamaları, özellikle Ukrayna’nın egemenliği, güvenliği ve siyasi istikrarı açısından Amerikan dış politikasının hangi çizgide ilerlemesi gerektiğine dair mevcut farklı görüşleri de gün yüzüne çıkardı.
Cumhuriyetçi Parti içinde de plan karşıtları var
Sadece Demokratlar değil, Cumhuriyetçi Parti içerisindeki bazı isimler de planın içeriğine karşı çıkıyor. Özellikle dış politikada Rusya’ya karşı sert tutumlarıyla tanınan Senatör Lindsey Graham, Mitch McConnell ve Roger Wicker, plana açıkça karşı çıktılar.
Senato Cumhuriyetçi Lideri McConnell, X (eski Twitter) platformunda yaptığı paylaşımda, “Mağdura baskı yapıp saldırganı yatıştırmanın barışı getireceğini düşünenler kendilerini kandırıyor” diyerek Trump’ın yaklaşımını dolaylı biçimde eleştirdi.
Senatör Eric Schmitt ve destekleyici cephe
Öte yandan, aynı partiden bazı isimler, planı daha temkinli bir şekilde değerlendiriyor. Senatör Eric Schmitt, planın “dünyayı olduğu gibi kabul eden realist bir dış politika anlayışını yansıttığını” savundu. Schmitt, planın henüz detaylandırılmadığını ve özellikle toprak bütünlüğü ve güvenlik garantilerine dair hükümlerin netleşmediğini belirtti.
Bu ayrışma, Cumhuriyetçi Parti’nin dış politika konusunda Trump etkisiyle şekillenen yeni yönelimleriyle, geleneksel muhafazakâr güvenlik politikaları arasında yaşanan gerilimi de gösteriyor.
Zelenskyy'nin pozisyonu: Plan uygulanabilir mi?
Planın Ukrayna tarafında nasıl karşılanacağı henüz net değil. Ancak Senatör Warner, Ukrayna lideri Zelenskyy’nin bu taslağı "kendi hükümeti içinde dahi sürdüremeyebileceğini" ifade etti. Ukrayna kamuoyunda ve siyasi çevrelerde Rusya’ya taviz verilmesine yönelik derin bir hassasiyet bulunuyor. Ayrıca savaşın devam ettiği ve binlerce can kaybının yaşandığı bir ortamda, böyle bir öneri kamuoyunun ciddi tepkisini çekebilir.
Finansal ve jeopolitik etkiler: Enerji, savunma ve yatırım
Planın uluslararası piyasalar ve jeopolitik dengeler üzerindeki etkileri de yakından izleniyor. Özellikle enerji piyasaları ve savunma sanayi şirketlerinin hisseleri bu tür barış girişimlerinden doğrudan etkilenebilir. Donbas bölgesinde çatışmaların sona ermesi durumunda, doğal gaz boru hatlarının yeniden faaliyete geçmesi veya yeni anlaşmaların gündeme gelmesi ihtimali enerji piyasasında fiyat hareketliliğine yol açabilir.
Diğer yandan, savunma sanayi hisseleri ve askeri harcamalara dayalı portföyler için bu tarz barış planları, orta vadede düşük sipariş riski barındırır. ABD, AB ve diğer müttefik ülkeler, Ukrayna’ya sağladıkları askeri ve finansal desteği yeniden değerlendirmek zorunda kalabilirler.
Barış planlarının diplomatik güvenirliği sorgulanıyor
Uzmanlar, Trump yönetiminin önerdiği 28 maddelik planın diplomatik meşruiyetini sorguluyor. Özellikle Ukrayna'nın masada aktif bir rol oynamadığı ve planın Rusya merkezli olduğu algısı, uluslararası toplumda tepki topluyor. NATO ve Avrupa Birliği’nin bu konudaki tutumu da belirleyici olacak.
ABD'nin barış girişimleri, yalnızca bölgesel değil, aynı zamanda transatlantik ittifak içindeki güven ilişkilerini de etkileme potansiyeline sahip. Bir planın uygulanabilir olması için yalnızca teknik yeterlilik değil, taraflar arasında karşılıklı güven ve diplomatik denge de gerekli görülüyor.
Sonuç: Trump’ın realist yaklaşımı tartışma konusu
Trump yönetimi, bu planla birlikte, ABD dış politikasında daha izolasyonist ve realist çizgiler benimsemeye devam ediyor. Ancak bu yaklaşım, hem Demokrat Parti hem de Cumhuriyetçi Parti içindeki geleneksel güvenlikçi ve müdahaleci çizgilerle çelişiyor. 2026 seçimlerine giderken dış politikada hangi çizginin daha çok destek bulacağı, ABD’nin küresel rolünün yeniden tanımlanmasında belirleyici olacak.
Şimdilik, barış planı yalnızca bir taslak düzeyinde. Ancak içeriği ve kapsamı itibarıyla ABD iç siyasetinde olduğu kadar, uluslararası yatırımcılar, NATO ve Avrupa enerji piyasaları için de yakından izlenmesi gereken bir gelişme olarak değerlendiriliyor.