Dünyanın en önemli endüstriyel metallerinden biri olan bakır, küresel piyasalarda giderek daha karmaşık bir tablo çizmeye başladı. Jeopolitik gerilimlerin arttığı, arzın sınırlı kaldığı ve Çin’in küresel hakimiyetini artırdığı bir dönemde, geleneksel fiyatlandırma mekanizması eşi benzeri görülmemiş bir stres testiyle karşı karşıya. Yıllardır maden üretimini aşan işleme kapasitesindeki hızlı genişleme, fiyat yapılarında dengesizlik yaratırken, Şanghay'da yapılacak endüstri toplantısı kritik bir dönüm noktası olabilir. Bu gelişmeler, sektörde yerleşik olan referans sistemin geçerliliğini doğrudan sorgulatıyor.
Çin’in etkisiyle işleme ücretleri dibe vurdu
Küresel bakır işleme sistemi uzun süredir Çin’in dominant rolüyle şekilleniyor. Madenciler, genellikle Çin merkezli izabe tesisleriyle anlaştıktan sonra küresel pazardaki diğer aktörler bu anlaşmaları referans alıyor. Ancak bu sistemin sürdürülebilirliği artık tartışmalı hale geldi. Çin'in 2023 boyunca artan kapasiteyle bakır işleme yatırımlarını artırması, işleme ve rafine ücretlerini rekor düşük seviyelere çekti. Bloomberg News’e konuşan CRU Group analisti Craig Lang’e göre, mevcut yıllık referans ücret sistemi “daha fazla çökebilir.” Lang, piyasada bire bir yapılan anlaşmaların sayısının artabileceğini ve yeni dönemde üç aylık ya da sınırlandırılmış anlaşmaların devreye girebileceğini ifade etti.
Spot piyasada ücretler negatife döndü
Spot piyasalarda rafine ücretlerinin negatif seviyelere inmesi, sektör açısından çarpıcı bir gelişme olarak öne çıkıyor. Bu durum, bazı durumlarda işleyicilerin cevher almak için madencilere ödeme yaptığı anlamına geliyor. Çin'deki bazı izabe tesislerinin bu ortamda önemli karlar elde etmesine karşın, küresel ölçekte birçok tesis üretimi durdurmak veya kapatmak zorunda kaldı. Bu durum, Çin dışındaki ülkelerin rekabet gücünü zayıflatırken, endüstride ciddi bir yapısal dengesizliği de beraberinde getiriyor.
Şanghay toplantısı piyasada belirleyici olabilir
Önümüzdeki günlerde Şanghay'da düzenlenecek büyük endüstri konferansı, yıllık işleme ve rafine ücretlerinin belirlenmesi açısından kritik bir öneme sahip. Toplantı, 2026 yılı için geçerli olacak fiyatlamaların ve tedarik koşullarının tartışılacağı temel zemin olacak. Madencilerin, özellikle rekor düşük seviyelere gerileyen ücretlerin ardından daha avantajlı tedarik koşulları talep etmesi bekleniyor. Bu durum, Çin dışındaki işleyicilerin pozisyonlarını nasıl savunacağı sorusunu da beraberinde getiriyor.
Uluslararası tepkiler artıyor: Japonya, Kore ve İspanya'dan ortak bildiri
Çin’in baskın rolüne karşı uluslararası tepki de giderek artıyor. Geçtiğimiz ay Japonya, Güney Kore ve İspanya’nın sanayi bakanlıkları ortak bir açıklama yayımlayarak mevcut ücret seviyelerinin "adil piyasa dinamiklerini yansıtmadığını" ve "cezalandırıcı" olduğunu vurguladı. Özellikle Japon izabe tesisleri, pazarlık gücünü artırmak için birleşme yoluna gidiyor. Bu adım, küresel ölçekte daha dengeli bir fiyatlandırma sistemine geçiş arayışlarının ilk sinyalleri olarak değerlendiriliyor.
Bakır piyasasında yeni dönem: Referans sistemin sonu mu geliyor?
Küresel bakır piyasasında uzun süredir geçerli olan referans ücret sistemi, ilk kez bu denli sert bir şekilde sorgulanıyor. Çin’in agresif yatırım politikaları, piyasa dengesini bozarken, Batılı oyuncular farklı yöntemlerle rekabet etmeye çalışıyor. Üç aylık anlaşmalar, dinamik fiyatlandırmalar veya ikili özel sözleşmeler, yeni dönemde daha sık görülmesi beklenen uygulamalar arasında yer alıyor. Ancak bu geçiş, sektör genelinde büyük bir yeniden yapılanmayı da beraberinde getirebilir.
Finansal etkiler ve yatırımcı beklentileri
Bakır, elektrifikasyon ve yeşil dönüşümün temel girdilerinden biri olması nedeniyle yatırımcılar tarafından da yakından izleniyor. Spot fiyatlardaki oynaklık ve işleme ücretlerindeki düşüş, hem madencilik şirketlerinin kâr marjlarını etkiliyor hem de izabe tesislerinin sürdürülebilirliğini tehdit ediyor. Düşük rafinaj ücretleri, özellikle sermaye maliyeti yüksek olan bağımsız tesisler için büyük bir yük oluşturuyor. Bu nedenle, bakır piyasasındaki dengesizliklerin orta vadede birleşmeler, satın almalar ve kapasite ayarlamaları gibi yapısal değişimlere yol açması bekleniyor.
Enerji maliyetleri ve regülasyon baskısı sektörü şekillendiriyor
Sektörün bir diğer önemli bileşeni olan enerji maliyetleri, özellikle Avrupa’daki izabe tesislerini olumsuz etkilemiş durumda. Artan enerji faturaları, düşük ücret yapısıyla birleştiğinde, Avrupa merkezli birçok tesisin faaliyetlerine ara vermesine neden oldu. Öte yandan, çevresel regülasyonlar ve karbon salım politikaları da izabe sektörünü yeniden şekillendiriyor. Çin’in iç pazarında yüksek çevre standartlarını uygulamaması, Batılı rakiplerine karşı ek bir rekabet avantajı sağlamasına neden oluyor.
2026 bakır piyasası için belirsizlikler sürüyor
2026 yılına yaklaşırken, küresel bakır piyasasının nasıl bir yapı kazanacağına ilişkin belirsizlikler devam ediyor. Arz-talep dengesizlikleri, politika yapıcıların müdahalesi ve Çin’in stratejik hamleleri, sektör oyuncularını temkinli adımlar atmaya zorluyor. Şanghay’daki toplantıda alınacak kararlar, yalnızca 2026 yılı için değil, önümüzdeki birkaç yıl için de küresel fiyatlama sisteminin temelini şekillendirecek nitelikte olabilir.