Çalışanların en temel haklarından biri olan kıdem tazminatı, iş hayatında yıllarını veren emekçilere belirli şartlar dahilinde ödenen toplu paradır. Ancak her işten ayrılan çalışanın bu haktan yararlanamadığını biliyor muydunuz?
4857 sayılı İş Kanunu kapsamında, aynı işverene bağlı olarak en az bir yıl süreyle çalışan ve iş sözleşmesi kanunda belirtilen gerekçelerle sona eren işçiler kıdem tazminatına hak kazanabiliyor. Bununla birlikte Basın İş Kanunu ve Deniz İş Kanunu’na tabi çalışanlar da bu kapsamda değerlendiriliyor.
Kıdem tazminatına hangi durumlarda hak kazanılır?
Kıdem tazminatı yalnızca işverenin işten çıkardığı durumlarda değil, işçinin bazı haklı nedenlerle işten ayrılması halinde de ödenebilir. İş Kanunu’nun 24. ve 25. maddeleri uyarınca bu durumlar şunlardır:
- İşverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları (örneğin mobbing, ücretin ödenmemesi)
- Askerlik görevi nedeniyle ayrılma
- Emeklilik, yaşlılık veya malullük aylığı talebi
- Kadın işçinin evlendikten sonra bir yıl içinde ayrılması
- İşçinin ölümü (tazminat mirasçılara ödenir)
- İşyeri taşınması veya çalışma koşullarında esaslı değişiklik
Ancak, çalışanın geçerli sebep olmadan istifası ya da işyeri kurallarına aykırı davranışlarda bulunması durumunda tazminat hakkı doğmaz.
Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
Kıdem tazminatı, çalışanın işyerindeki toplam hizmet süresi ile son brüt maaşı esas alınarak hesaplanır. Her tam yıl için 30 günlük brüt ücret ödenir, ay ve gün bazında oranlama yapılır.
Brüt maaşa dahil edilen ödemeler: yemek, yol, konut yardımı gibi süreklilik arz eden yan haklar.
Dahil edilmeyen ödemeler: prim, fazla mesai, doğum yardımı gibi süreksiz ödemeler.
Sadece damga vergisi (%0,759) kesilir. Gelir vergisi ve SGK primi alınmaz.
Kıdem tazminatı tavanı nedir?
Kıdem tazminatında her yıl devlet tarafından belirlenen bir tavan tutar uygulanır. Bu, işverenin mali yükünü dengelemek ve çalışanlar arasında adaleti sağlamak için uygulanır.
2025 yılı ilk 6 ayı için kıdem tazminatı tavanı: 46.655,43 TL
Brüt maaşı bu tutarın üzerindeyse, hesaplama bu tavan üzerinden yapılır.
Örnek kıdem tazminatı hesaplaması
Çalışma süresi: 3 yıl 5 ay = 3 + (5 / 12) = 3,4167 yıl
Kıdem tazminatı tavanı: 46.655,43 TL
Toplam tazminat (brüt): 3,4167 x 46.655,43 = 159.452,26 TL
Damga vergisi (%0,759): 1.210,35 TL
Net ödenecek tazminat: 158.241,91 TL
Tazminat ödeme süresi ve yöntemi
Kıdem tazminatı iş sözleşmesi sona erdiğinde peşin ödenmelidir. Tarafların mutabakatı varsa taksitle de ödenebilir. Gecikme durumunda yasal faiz uygulanır.
Tazminat ödenmezse ne yapılmalı?
Tazminat ödenmezse ilk adım zorunlu arabuluculuk sürecidir. 7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu uyarınca arabuluculuk olmadan dava açılamaz. Anlaşma olmazsa iş mahkemesine başvurulabilir.
Zamanaşımı süresi ne kadar?
Kıdem tazminatında zamanaşımı süresi 5 yıldır. Bu süre, işten çıkış tarihinden itibaren başlar. Bu süreyi geçirmemek, hak kaybı yaşamamak açısından büyük önem taşır.